માધવી પુરી બુચનું કાળું સત્ય! વોર્નિંગ્સને અવગણવામાં આવી, ₹4800 કરોડના જેન સ્ટ્રીટ કૌભાંડે રિર્ફોર્મિસ્ટ કર્યો પર્દાફાશ

Madhavi Puri Buch: સેબીના ઇતિહાસમાં સૌથી મોટી સર્વિલાંસ ફેલિયર! જાણો કેવી રીતે ભૂતપૂર્વ અધ્યક્ષ માધવી પુરી બુચ દ્વારા 'હાઇ-ટેક' સુધારાના દાવાઓ વચ્ચે, અમેરિકન કંપની જેન સ્ટ્રીટ રિટેલ રોકાણકારો પાસેથી ₹4800 કરોડ લૂંટતી રહી અને તેમના દ્વારા બનાવેલી સિસ્ટમ મૂક પ્રેક્ષક બની રહી.

Madhavi Puri Buch: જ્યારે પણ સેબીના ઇતિહાસમાં સૌથી મોટી નિયમનકારી નિષ્ફળતાની ચર્ચા થાય છે, ત્યારે એક નામ સામે આવશે - માધબી પુરી બુચ. માર્ચ 2022 માં જ્યારે તેમણે સેબીના પ્રથમ મહિલા અધ્યક્ષ તરીકે કાર્યભાર સંભાળ્યો, ત્યારે તેમને 'ટેક-સેવી સુધારક' તરીકે રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. તેમણે વચન આપ્યું હતું કે તેઓ દરેક બજાર હેરફેર પર કડક કાર્યવાહી કરશે અને AI અને હાઇ-ટેક સર્વેલન્સ દ્વારા છૂટક રોકાણકારોનું રક્ષણ કરશે. પરંતુ તેમના કાર્યકાળની વાસ્તવિકતા આ વચનોથી ઘણી દૂર હતી.

તેમના નાક નીચે કૌભાંડો ફૂલ્યાફાલ્યા

તેમના શાસનકાળમાં, તેમના નાક નીચે, એક કૌભાંડ ફૂલ્યાફાલ્યા જેણે ભારતીય ડેરિવેટિવ્ઝ બજારના પાયા હચમચાવી નાખ્યા. આ જેન સ્ટ્રીટ કૌભાંડની ઘટના છે, જ્યાં એક વિદેશી કંપનીએ ભારતીય રોકાણકારો પાસેથી ખુલ્લેઆમ ₹4,800 કરોડથી વધુની લૂંટ ચલાવી હતી, અને સેબીની કરોડો રૂપિયાની દેખરેખ પ્રણાલી મૂક પ્રેક્ષક બની રહી હતી. આ માધવી પુરી બુચના કાર્યકાળની સૌથી મોટી અને શરમજનક નિષ્ફળતાની ઘટના છે.

બુચની સૌથી મોટી નિષ્ફળતા: જ્યારે ચેતવણીઓને અવગણવામાં આવી હતી

આ કૌભાંડ રાતોરાત થયું ન હતું. તેના સંકેતો એક વર્ષથી વધુ સમય સુધી દેખાતા હતા, પરંતુ માધવી પુરી બુચના નેતૃત્વમાં સેબીએ આ 'રેડ ફ્લેગ' સામે આંખ આડા કાન કર્યા.

પહેલો રેડ ફ્લેગ (એપ્રિલ 2024)

અમેરિકાની મેનહટન કોર્ટમાં ખુલાસો થયો હતો કે જેન સ્ટ્રીટ તેની વ્યૂહરચના દ્વારા ભારતીય બજારોમાંથી વાર્ષિક $1 બિલિયન કમાઈ રહી છે. આ એવી માહિતી હતી જે કોઈપણ સક્રિય નિયમનકારે તાત્કાલિક પકડી લેવી જોઈતી હતી.

બીજો રેડ ફ્લેગ (ફેબ્રુઆરી 2025)

નેશનલ સ્ટોક એક્સચેન્જ (NSE) એ ફેબ્રુઆરી 2025 માં સેબીને ચેતવણી આપી હતી, આવી શંકાસ્પદ પ્રવૃત્તિઓ પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી.

આ બે મોટી અને સ્પષ્ટ ચેતવણીઓ છતાં, કોઈ નક્કર પગલાં લેવામાં આવ્યા ન હતા. પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે AI અને હાઇ-ટેક મોનિટરિંગ વિશે ઘણો અવાજ ઉઠાવનાર અધ્યક્ષની ટીમ આ ખુલ્લી ચેતવણીઓને કેવી રીતે અવગણી શકે?

AIનો દેખાવ અને સર્વેલન્સનું ખોખલાપણ

માધબી પુરી બુચના કાર્યકાળ દરમિયાન તેમનું સૌથી મોટું માર્કેટિંગ તેમની હાઇ-ટેક સર્વેલન્સ સિસ્ટમ વિશે હતું. પરંતુ જેન સ્ટ્રીટ કૌભાંડે આ દાવાને ખોખલો સાબિત કર્યો. તેમની કરોડો રૂપિયાની AI-સંચાલિત સિસ્ટમ એક સરળ 'પંપ એન્ડ ડમ્પ' વ્યૂહરચના પકડવામાં સંપૂર્ણપણે નિષ્ફળ ગઈ જે સામાન્ય બજાર નિષ્ણાતો પણ સમજી રહ્યા હતા. આ ઘટના દર્શાવે છે કે તેમના સુધારા ફક્ત ઉપરછલ્લા હતા, જેનો ઉદ્દેશ્ય કદાચ હેડલાઇન્સ મેળવવાનો હતો, બજારને સુરક્ષિત બનાવવાનો નહીં.

માત્ર જેન સ્ટ્રીટ જ નહીં: બુચનો કાર્યકાળ વિવાદોથી ભરેલો હતો

જેન સ્ટ્રીટ કૌભાંડ તેમના કાર્યકાળની એકમાત્ર નિષ્ફળતા નહોતી. તેમના ઘણા નિર્ણયોએ નાના રોકાણકારો અને બ્રોકરો માટે સમસ્યાઓ ઊભી કરી, જ્યારે મોટા ખેલાડીઓને છૂટ મળી.

'લાઈસન્સ રાજ'નું પુનરાગમન

તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન, એટલા કડક અને જટિલ નિયમો બનાવવામાં આવ્યા હતા કે નાના બ્રોકર્સ માટે કામ કરવું મુશ્કેલ બન્યું હતું. ઘણા બજાર નિષ્ણાતોએ તેમની નીતિઓને 'લાઈસન્સ રાજ'નું પુનરાગમન ગણાવ્યું હતું, જેના કારણે નાના ખેલાડીઓ માટે અરાજકતા જેવી પરિસ્થિતિઓ ઊભી થઈ હતી.

પ્રતિક્રિયાશીલ અભિગમ

તેમના પર સમસ્યાઓના મૂળ સુધી પહોંચવાને બદલે પ્રતિક્રિયામાં નિયમો બનાવવાનો પણ આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો, જેના કારણે બજારની મૂળભૂત નબળાઈઓ જેમની તેમ રહી.

નવા ચીફનો 'એક્શન મોડ': તુહિન કાંતા પાંડે અરીસો બતાવે છે

• માધબી પુરી બુચ પછી સેબીના નવા અધ્યક્ષ બનેલા તુહિન કાંતા પાંડેએ તેમના પહેલા 6 મહિનામાં તે કર્યું જે બુચ તેમના સમગ્ર કાર્યકાળમાં કરી શક્યા નહીં. તેમણે જેન સ્ટ્રીટ સામે ઝડપી અને કડક પગલાં લીધાં.
• કંપની પર તાત્કાલિક પ્રતિબંધ લગાવવામાં આવ્યો
• તેના તમામ બેંક ખાતા અને સિક્યોરિટીઝ ફ્રીઝ કરવા
• ₹4,843 કરોડના ગેરકાયદેસર નફાના ડિસગોર્જમેન્ટનો આદેશ
• પાંડે દ્વારા આ નિર્ણાયક કાર્યવાહી માધબી પુરી બુચના કાર્યકાળની નિષ્ક્રિયતા પર વધુ પ્રકાશ પાડે છે.

એક કલંકિત વારસો

જેન સ્ટ્રીટ કૌભાંડે માધબી પુરી બુચના રિર્ફોર્મિસ્ટને ખુલ્લો પાડ્યો. જેન સ્ટ્રીટ કૌભાંડ ફક્ત સંખ્યાઓ અથવા નિયમનકારી ભૂલોની ઘટના નથી. તે લાખો નાના રોકાણકારોના વિશ્વાસ તૂટવાની ઘટના છે જેઓ સેબીને પોતાનો રક્ષક માનતા હતા. માધબી પુરી બુચના કાર્યકાળને એક એવા પ્રકરણ તરીકે યાદ કરવામાં આવશે જ્યાં હાઇ-ટેક સર્વેલન્સનું ચમકતું પેકેજિંગ હતું, પરંતુ અંદરની સિસ્ટમ પોકળ હતી જ્યાં સુધારાની ઘણી વાતો હતી, પરંતુ વાસ્તવિક કિંમત છૂટક રોકાણકારોએ તેમના મહેનતથી કમાયેલા પૈસાથી ચૂકવી હતી.