ઓળખી લો ગણિતના જીનિયસને! જેના ટેલેન્ટ જોઈ NASA પણ હતું હેરાન પણ જિંદગી બની ગુમનામ

બિહારની ધરતી પરથી એક એવા ગણિત શાસ્ત્રી થઈ ગયા જેના ટેલેન્ટને જોઈને નાસા પણ હેરાન હતું. ગણિતશાસ્ત્રી વશિષ્ઠ નારાયણ તેમની યુવાનીમાં 'વૈજ્ઞાનિક જી' તરીકે પ્રખ્યાત હતા. તેમણે ગણિતની દુનિયામાં આટલા ઓછા સમયમાં બે સીમાચિહ્નો હાંસલ કર્યા છે, જેના ઉદાહરણો સદીઓ સુધી લોકો યાદ કરતા રહેશે.

જ્યારે પણ વિશ્વના મહાન વૈજ્ઞાનિકોની વાત આવે છે ત્યારે આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈનનું નામ સૌથી પહેલા મગજમાં આવે છે. આ એવા વૈજ્ઞાનિકો છે જેમની થિયરીનો અભ્યાસ એ વિજ્ઞાનના વિદ્યાર્થી હોવાની પ્રથમ શરત છે, પરંતુ તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે એક એવા ગણિતશાસ્ત્રી પણ છે જેણે આઈન્સ્ટાઈનના સિદ્ધાંતને પડકાર્યો હોવાનો દાવો કરવામાં આવે છે. તે વ્યક્તિનું નામ ગણિતશાસ્ત્રી વશિષ્ઠ નારાયણ સિંહ છે.

બિહારના પ્રખ્યાત ગણિતશાસ્ત્રી વશિષ્ઠ નારાયણ સિંહનું 14 નવેમ્બર 2019 ના રોજ અવસાન થઈ ગયું. એક સમયે વિશ્વભરમાં પોતાનું નામ પ્રખ્યાત કરનાર અને 'વૈજ્ઞાનિક જી' તરીકે ઓળખાતા ગણિતશાસ્ત્રીએ 74 વર્ષની વયે પટનામાં અંતિમ શ્વાસ લીધા. તેઓ 40 વર્ષથી માનસિક બિમારી સ્કિઝોફ્રેનિયાથી પીડિત હતા જેના કારણે તેમણે લગભગ અડધું જીવન ગુમનામીમાં વિતાવ્યું હતું. જેઓ એકાએક મળી આવ્યા હતા.

બાળપણ અને શિક્ષણની દીક્ષા

ગણિતશાસ્ત્રી વશિષ્ઠ નારાયણ સિંહનો જન્મ એપ્રિલ 1942માં બિહારના ભોજપુરના નાના ગામ બસંતપુરમાં થયો હતો. એવું કહેવાય છે કે તેઓ બાળપણથી જ પોતાના જ્ઞાન માટે પ્રખ્યાત થવા લાગ્યા હતા. પ્રાથમિક શાળામાં જ તેમની ચર્ચા થવા લાગી કારણ કે નારાયણ સિંહ વાંચન અને લેખનમાં ખૂબ જ સારા હતા. તેમના પરિવારે તેમને નેતરહાટ શાળામાં પ્રવેશ અપાવ્યો, જે તે સમયની શ્રેષ્ઠ શાળા હતી. વશિષ્ઠે 10માં એટલે કે મેટ્રિકની પરીક્ષામાં સમગ્ર બિહારમાં ટોપ કર્યું હતું.

નાસાની યાત્રા

બીબીસીના એક અહેવાલ અનુસાર, પટના કોલેજમાં અભ્યાસ કરતી વખતે વશિષ્ઠ નારાયણ સિંહને કેલિફોર્નિયા યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર જોન કેલીની નજર પડી હતી. તે સમયે જ તેમને તેમની પ્રતિભાનો તેમને અહેસાસ થયો અને વર્ષ 1965માં તેમને વધુ અભ્યાસ માટે અમેરિકા લઈ ગયા હતા.

જે પછી વશિષ્ઠ નારાયણ સિંહે વર્ષ 1969માં કેલિફોર્નિયા યુનિવર્સિટીમાંથી પીએચડીનો અભ્યાસ કર્યો અને વોશિંગ્ટન યુનિવર્સિટીમાં એસોસિયેટ પ્રોફેસર તરીકે પણ કામ કર્યું. તેમણે થોડો સમય નાસામાં પણ કામ કર્યું, જો કે, તેમને વિદેશમાં રહેવું ગમ્યું નહીં અને રસના અભાવને કારણે, તેઓ વર્ષ 1971 માં ભારત પાછા ફર્યા. અહીં તેણે IIT કાનપુર, પછી IIT Bombay અને ISI કોલકાતામાં કામ કર્યું હતું.

નાસાનું કોમ્પ્યુટર પણ થયું હતું ફેલ 

ડૉ. વશિષ્ઠ નારાયણ સિંહની પ્રતિભાને સમગ્ર વિશ્વમાં ઓળખવામાં આવે છે તેની એક રસપ્રદ વાર્તા છે. એવું કહેવાય છે કે જ્યારે તેઓ નાસામાં કામ કરી રહ્યા હતા, ત્યારે Apollo લોન્ચ દરમિયાન 31 કમ્પ્યુટર્સ થોડા સમય માટે બંધ થઈ ગયા હતા. તે સમયે ડો. વશિષ્ઠ પણ એ જ ટીમનો એક ભાગ હતા. કોમ્પ્યુટર સ્વીચ ઓફ થયા પછી પણ તેમણે તેની ગણતરી ચાલુ રાખી અને જ્યારે કોમ્પ્યુટર રીકવર થયું ત્યારે તેમની અને કોમ્પ્યુટરની ગણતરીઓ સરખી હતી. ડૉ.સિંહ વિશે પ્રસિદ્ધ છે કે તેમણે વિખ્યાત વૈજ્ઞાનિક આઈન્સ્ટાઈનની સાપેક્ષતાના સિદ્ધાંતને પડકાર્યો હતો, જોકે નાસાની ઘટના અને આઈન્સ્ટાઈનના સિદ્ધાંતને પડકારતી ઘટનાની યોગ્ય પુષ્ટિ થઈ શકી નથી.

લગ્ન પછી અસામાન્ય વર્તન 
ભારત પાછા ફર્યા પછી, તેમણે 1973 માં વંદના રાણી સિંહ સાથે લગ્ન કર્યા. બીબીસીના અહેવાલ મુજબ, તેમના લગ્ન પછી જ પરિવારને વશિષ્ઠ જીના અસામાન્ય વર્તન વિશે ખબર પડી. ડૉ. વશિષ્ઠની ભાભી કહે છે, "લગ્ન પછી, તેમની આદતો સામે આવી જેમાં નાની-નાની બાબતો પર ગુસ્સે થવાનો સમાવેશ થતો હતો. તેમના વર્તનમાં તેઓ રૂમ બંધ કરીને આખો દિવસ અભ્યાસ કરવો અને આખી રાત જાગતા રહેવાનો સમાવેશ થાય છે.

તેમણે કહ્યું કે વશિષ્ઠે કેટલીક દવાઓ પણ લીધી હતી, જોકે તે કઈ બીમારીથી પીડિત છે તે જાણી શકાયું નથી. તેના આ વર્તનથી પરેશાન થઈને વંદનાએ ટૂંક સમયમાં તેમને છૂટાછેડા આપી દીધા હતા.

પ્રોફેસરો પોતાના નામે સંશોધનો પ્રકાશિત કરાવતા હતા.

ડૉ. વશિષ્ઠના ભાઈ અયોધ્યા સિંહે બીબીસી સાથેની વાતચીતમાં જણાવ્યું કે તેમના ભાઈના ઘણા પ્રોફેસરોએ તેમના રિસર્ચ તેમના નામે પ્રકાશિત કરાવ્યા અને આ બાબત તેમને ખૂબ પરેશાન કરી રહી છે. વર્ષ 1974માં તેમને પ્રથમ હાર્ટ એટેક આવ્યો હતો. તેમના પરિવારના સભ્યોના જણાવ્યા અનુસાર જો તે સમયે તેમને સારી સારવાર મળી હોત તો કદાચ તેમને જીવનના 40 વર્ષ નિરાશામાં પસાર ન કરવા પડ્યા હોત. પરંતુ તેમનો પરિવાર પહેલેથી જ ગરીબ હોવાથી તેમને સારવાર માટે સરકાર તરફથી કોઈ મદદ મળી શકી ન હતી. સતત બીમાર રહ્યા બાદ તેમની માનસિક સ્થિતિ બગડવા લાગી અને એક દિવસ અચાનક પુણેથી સારવાર કરાવીને પરત ફરતી વખતે તે ક્યાંક ટ્રેનમાંથી ગુમ થઈ ગયા હતા.

ઘણા વર્ષો પછી, એટલે કે વર્ષ 1993 માં તે સારણના ડોરીગંજમાં ખૂબ જ દયનીય હાલતમાં મળી આવ્યા હતા. ત્યારબાદ વશિષ્ઠ નારાયણ સિંહને ગામ બસંતપુર લાવવામાં આવ્યા. ત્યારપછી બિહારના તત્કાલિન સીએમ લાલુ પ્રસાદે ડૉ. વશિષ્ઠ નારાયણ સિંહને મળ્યા અને જાહેરાત કરી કે તેમની સારવારનો ખર્ચ સરકાર ઉઠાવશે.

જો કે, સારવાર પછી પણ તેઓ સંપૂર્ણ રીતે સ્વસ્થ થઈ શક્યા નહીં અને અંતે તે ગામમાં રહેવા લાગ્યા હતા, જ્યાં તેમની માતા, ભાઈ અયોધ્યા સિંહ અને તેમના પુત્ર મુકેશ સિંહ તેમની સંભાળ રાખતા હતા. 2015માં બીબીસી સાથે વાત કરતી વખતે તેમની ભાભી પ્રભાવતીએ પણ કહ્યું હતું કે, "ભારતમાં કોઈ મંત્રીનો કૂતરો બીમાર પડે તો ડૉક્ટરોની કતાર લાગે છે. પરંતુ હવે અમને તેમની સારવારની ચિંતા નથી, પરંતુ પુસ્તકોની ચિંતા છે. પરંતુ તે પોતે પાગલ નથી." પરંતુ સમાજે તેમને પાગલ બનાવ્યા છે."