જગદીપ ધનખડના રાજીનામા બાદ કેવી રીતે થશે નવા ઉપરાષ્ટ્રપતિની પસંદગી ? જાણો સમગ્ર પ્રોસેસ

Vice President of India : ભારતને તાત્કાલિક તેના આગામી ઉપરાષ્ટ્રપતિ મળવાના નથી, આ માટે સરકારે એક આખી પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવી પડશે, આ પદ એવું નથી કે સરકાર જેને ઈચ્છે તેને નિયુક્ત કરી શકે અથવા જો કોઈ ઈચ્છે તો તે આ પદ મેળવી શકે. તેના માટે એક પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવી પડશે.

Vice President of India : જગદીપ ધનખડે 21 જુલાઈ 2025ના રોજ સ્વાસ્થ્યના કારણોસર ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું હતું. જે બાદ દેશમાં તમામ પ્રકારની અટકળો ચાલી રહી છે. દરેકના મનમાં ઘણી બધી વાતો ચાલી રહી છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિના રાજીનામા પછી તેમનું કામ કોણ જોશે, સરકાર પર તેની શું અસર પડશે? આગામી ઉપરાષ્ટ્રપતિ કોણ બની શકે છે, સૌથી મોટો પ્રશ્ન એ છે કે શું સરકાર કોઈને પણ ઉપરાષ્ટ્રપતિ બનાવી શકે છે કે તેની પાછળ કોઈ નિયમો અને કાયદા હશે. 

ઉપરાષ્ટ્રપતિની જવાબદારી કોણ સંભાળશે ?

સુપ્રીમ કોર્ટના વકીલ અને બંધારણીય નિષ્ણાત વિરાગ ગુપ્તાએ ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડના રાજીનામા પર મોટી પ્રતિક્રિયા આપી છે. તેમનું કહેવું છે કે જગદીપ ધનખડે તાત્કાલિક અસરથી રાજીનામું આપી દીધું છે અને તે સ્વીકારાઈ ગયું છે. હવે રાજ્યસભાના ઉપાધ્યક્ષ તેમની જવાબદારીઓ સંભાળશે. તેમણે કહ્યું કે આવી બધી પરિસ્થિતિઓ માટે બંધારણમાં જોગવાઈઓ છે, જેમાં પદ છોડનાર વ્યક્તિનો સમાવેશ થાય છે, પછી ભલે તે રાજીનામું, મૃત્યુ કે સ્વાસ્થ્યના કારણોસર હોય. હવે આગળ પણ આ જ નિયમ લાગુ પડશે.

ઉપરાષ્ટ્રપતિના રાજીનામા પછી સરકાર પર શું અસર પડશે ?

ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડના રાજીનામા પર સુપ્રીમ કોર્ટના વકીલ પ્રદીપ યાદવે કહ્યું કે હું સ્પષ્ટ કરવા માંગુ છું કે તેમના રાજીનામાથી કોઈ મોટી બંધારણીય કટોકટી ઊભી થશે નહીં, કારણ કે બંધારણીય સત્તા રાષ્ટ્રપતિ પાસે છે. જો કે, એ નોંધવું મહત્વપૂર્ણ છે કે રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ અને વડાપ્રધાનના પદ ક્યારેય ખાલી રહી શકતા નથી. બંધારણમાં આ માટે જોગવાઈ છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિના રાજીનામા અથવા તેમના કાર્યકાળની અન્ય કોઈ અણધારી પરિસ્થિતિના કિસ્સામાં રાજ્યસભાના ઉપાધ્યક્ષ જવાબદારીઓ સંભાળે છે.

જગદીપ ધનખડના રાજીનામા પછી બંધારણીય નિયમો અનુસાર, ચૂંટણી પંચ ટૂંક સમયમાં નવા ઉપરાષ્ટ્રપતિની પસંદગીની પ્રક્રિયા શરૂ કરશે. ત્યાં સુધી હરિવંશ નારાયણ સિંહ રાજ્યસભાના અધ્યક્ષની જવાબદારીઓ સંભાળશે. આ પ્રક્રિયા બંધારણની કલમ 66 અને 68 હેઠળ સરળતાથી પૂર્ણ થશે, જેથી કોઈ બંધારણીય કટોકટી ઊભી ન થાય.

કલમ 66 હેઠળ ઉપરાષ્ટ્રપતિની પસંદગી કરવામાં આવશે

કલમ 66 ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની જોગવાઈ કરે છે. આ કલમ ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની પ્રક્રિયા, ચૂંટણી મંડળ અને લાયકાતોને વ્યાખ્યાયિત કરે છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિની પસંદગી સંસદના બંને ગૃહો (લોકસભા અને રાજ્યસભા)ના તમામ સભ્યો દ્વારા કરવામાં આવે છે, જેમાં નામાંકિત સભ્યોનો પણ સમાવેશ થાય છે.

કલમ 68 શું છે ?

જ્યારે ઉપરાષ્ટ્રપતિના પદ પર ખાલી જગ્યા હોય છે, ત્યારે ચૂંટણીના સમય અને નવા ઉપરાષ્ટ્રપતિના કાર્યકાળ અંગે નિયમો અને વિનિયમો હોય છે. જેમાં જો ઉપરાષ્ટ્રપતિના કાર્યકાળની સમાપ્તિને કારણે ખાલી જગ્યા થાય છે, તો કાર્યકાળ પૂર્ણ થાય તે પહેલાં નવી ચૂંટણી પૂર્ણ કરવી પડશે. જો અચાનક ખાલી જગ્યા એટલે કે મૃત્યુ, રાજીનામું, દૂર કરવા અથવા અન્ય કોઈ કારણોસર ઉપરાષ્ટ્રપતિનું પદ ખાલી પડે છે, તો ખાલી જગ્યા પછી શક્ય તેટલી વહેલી તકે નવી ચૂંટણી યોજવામાં આવશે.

ચૂંટણી 60 દિવસની અંદર યોજવાની રહેશે

નવા ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી સામાન્ય રીતે બે મહિનાની અંદર થવી જોઈએ. આવી સ્થિતિમાં હવે નવા ઉપરાષ્ટ્રપતિની પસંદગી કરવામાં આવશે. 21 જુલાઈ 2025ના રોજ સ્વાસ્થ્ય કારણોસર જગદીપ ધનખડના રાજીનામા પછી હવે સરકારે 20 સપ્ટેમ્બર 2025(લગભગ 60 દિવસ) સુધીમાં નવા ઉપરાષ્ટ્રપતિની પસંદગી કરવી પડશે.

કલમ 66 શું છે ?

આ કલમ ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની પ્રક્રિયા ચૂંટણી મંડળ અને લાયકાતોને વ્યાખ્યાયિત કરે છે. ધનખડના રાજીનામા પછી, નવા ઉપરાષ્ટ્રપતિની પસંદગી કલમ 66 હેઠળ કરવામાં આવશે. ચૂંટણી પંચ કેન્દ્ર સરકાર સાથે પરામર્શ કરીને પ્રક્રિયા શરૂ કરશે અને સંસદ ભવનમાં ગુપ્ત રીતે મતદાન થશે. આ કલમ ખાતરી કરે છે કે ઉપરાષ્ટ્રપતિ લોકશાહી, ન્યાયી અને બંધારણીય પ્રક્રિયા દ્વારા ચૂંટાય છે.