Maharashtra vs Gujarat: વિકાસની દોડમાં 65 વર્ષ બાદ કોણ આગળ, મહારાષ્ટ્ર કે ગુજરાત?

Maharashtra vs Gujarat: આજે મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાત બંનેનો સ્થાપના દિવસ છે. બંને રાજ્યો 1 મે, 1960 ના દિવસે અસ્તિત્વમાં આવ્યા હતા. બંને રાજ્યોએ વિકાસમાં માઈલસ્ટોન હાંસિલ કર્યું છે, ત્યારે આજે વિકાસની દોડમાં કોણ આગળ છે તે જાણો... મહારાષ્ટ્ર કે ગુજરાત?

Maharashtra and Gujarat Day 2025 : મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતનો સ્થાપના દિવસ દર વર્ષે 1 મે ના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. 1960 માં આ દિવસે દેશના બે મોટા અને સમૃદ્ધ ઐતિહાસિક રાજ્યો, ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રની સ્થાપના થઈ હતી. મહારાષ્ટ્ર આર્થિક રીતે ખૂબ જ મજબૂત રાષ્ટ્ર માનવામાં આવે છે. કેરએજ રેટિંગ્સ દ્વારા જાહેર કરાયેલા સ્ટેટ રેન્કિંગ 2025ના અહેવાલમાં મહારાષ્ટ્ર નાણાકીય વિકાસમાં ટોચ પર છે. રાજ્યએ આર્થિક, નાણાકીય અને સામાજિક સ્તંભોમાં મજબૂત પ્રદર્શન કર્યું. જ્યારે ગુજરાત નાણાકીય બાબતોમાં અગ્રણી આર્થિક ક્રમ સાથે ત્રીજા ક્રમે છે.

મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાત બંને સમૃદ્ધ રાષ્ટ્રો છે અને બંનેની લાક્ષણિકતાઓ અલગ અલગ છે. આવી સ્થિતિમાં, તેમનો તુલનાત્મક અભ્યાસ ખૂબ મુશ્કેલ હશે. બંનેની સંસ્કૃતિઓ અલગ અલગ છે અને વિકાસના પોતાના ધોરણો પણ અલગ અલગ છે. છતાં, આપણે કેટલાક ક્ષેત્રોના આધારે તેમની તુલના કરી શકીએ છીએ અને આપણે અનુમાન કરી શકીએ છીએ કે સ્થાપના સાથે કોણ આગળ છે અને કોણ પાછળ છે...

શહેરીકરણના સ્તરની દ્રષ્ટિએ મહારાષ્ટ્ર ગુજરાત કરતા આગળ છે
ગુજરાત કરતાં મહારાષ્ટ્રમાં શહેરીકરણનું પ્રમાણ વધુ છે. એવું નથી કે ગુજરાત આ દિશામાં પાછળ છે, પરંતુ તુલનાત્મક રીતે મહારાષ્ટ્રમાં શહેરી વસ્તી વધુ છે. ૨૦૧૧ ની વસ્તી ગણતરીના આધારે, મહારાષ્ટ્રની શહેરી વસ્તી ૪૫.૨% છે. બીજી તરફ, ગુજરાતની શહેરી વસ્તીનો કુલ ટકાવારી ૪૨.૬ ટકા છે. શહેરીકરણની દ્રષ્ટિએ મહારાષ્ટ્ર ભારતમાં ત્રીજા ક્રમે છે જ્યારે ગુજરાત ચોથા ક્રમે છે.

અર્થતંત્રની દ્રષ્ટિએ મહારાષ્ટ્ર ગુજરાત કરતા આગળ છે
મુંબઈ ભારતની આર્થિક રાજધાની તરીકે ઓળખાય છે. મહારાષ્ટ્ર આજે ભારતનું સૌથી ધનિક રાજ્ય છે. મહારાષ્ટ્રનો GDP ગુજરાત કરતા ઘણો વધારે છે. વર્ષ ૨૦૨૩-૨૪માં મહારાષ્ટ્રનો GSDP રૂ. ૪૦.૫૫ લાખ કરોડ હતો, જે ગુજરાતના રૂ. ૨૫.૬૨ લાખ કરોડ કરતા ઘણો વધારે છે. ૨૦૧૦-૧૧માં મહારાષ્ટ્રનો કુલ GDPમાં ફાળો ૧૫.૨% હતો, જે ૨૦૨૩-૨૪માં ઘટીને ૧૩.૩% થશે, જ્યારે ગુજરાતનો GDPમાં ફાળો ૭.૫% થી વધીને ૮.૧% થશે.

બંને રાજ્યો શિક્ષણ ક્ષેત્રે મજબૂત સ્થિતિમાં છે
મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાત બંનેએ તેમની શિક્ષણ નીતિઓ પર ઘણું કામ કર્યું છે. તેથી બંને મજબૂત સ્થિતિમાં છે. છતાં, સાક્ષરતાના સંદર્ભમાં મહારાષ્ટ્ર ગુજરાત કરતા થોડું આગળ છે. ૨૦૧૧ ની વસ્તી ગણતરીના આધારે, મહારાષ્ટ્રમાં વર્તમાન સાક્ષરતા દર ૮૨.૩% છે. આમાં પણ પુરુષ સાક્ષરતા દર ૮૮.૩૮ ટકા છે જ્યારે સ્ત્રી સાક્ષરતા દર ૭૫.૮૭ ટકા છે. જ્યારે જો આપણે ગુજરાતની વાત કરીએ તો અહીં સાક્ષરતા દર 79.31 ટકા છે. આમાં પણ પુરુષ સાક્ષરતા દર ૮૭.૨૩ ટકા અને સ્ત્રી સાક્ષરતા દર ૭૦.૭૩ ટકા છે. મહારાષ્ટ્રમાં ઉચ્ચ શિક્ષણ અને ટેકનિકલ શિક્ષણ સંસ્થાઓની સંખ્યા વધુ છે, જ્યારે ગુજરાતમાં ઉદ્યોગ અને વ્યવસાય પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત છે. બંને રાજ્યો તેમની શિક્ષણ નીતિઓને વધુ અસરકારક બનાવવા માટે સતત પ્રયાસો કરી રહ્યા છે.

બાંધકામ ક્ષેત્રમાં ગુજરાત મહારાષ્ટ્ર કરતા આગળ છે
જોકે મહારાષ્ટ્ર દેશનું સૌથી ધનિક રાજ્ય છે. ગુજરાત તેનાથી ઘણું પાછળ છે. કોલિયર્સ ઇન્ડિયાના અભ્યાસ મુજબ, જો આપણે બાંધકામ ક્ષેત્રમાં બંને રાજ્યોની તુલના કરીએ તો, ગુજરાત મહારાષ્ટ્ર કરતા આગળ છે. ગુજરાત ભારતમાં ઉત્પાદન માટે સૌથી પસંદગીનું સ્થળ બન્યું છે. વિદેશી કંપનીઓ પણ રોકાણ કરવામાં રસ દાખવી રહી છે.

બંને રાજ્યો પર્યટન ક્ષેત્રે સમૃદ્ધ છે
બંને રાજ્યો પર્યટન ક્ષેત્રે ખૂબ સમૃદ્ધ છે પરંતુ તુલનાત્મક રીતે, મહારાષ્ટ્રમાં પર્યટન સ્થળોની સંખ્યા ગુજરાત કરતા વધુ છે. મહારાષ્ટ્રમાં મુંબઈ, પુણે, મહાબળેશ્વર, લોનાવાલા, ખંડાલા, નાસિક, અલીબાગ જેવા પ્રખ્યાત પર્યટન સ્થળો છે. જ્યારે ગુજરાતમાં અમદાવાદ, સાસણગીર, દ્વારકા, સોમનાથ મંદિર જેવા મહત્વપૂર્ણ પર્યટન સ્થળો છે. મહારાષ્ટ્રમાં વિદેશી પ્રવાસીઓની સંખ્યા ગુજરાત કરતા વધુ છે. ગયા વર્ષે, મહારાષ્ટ્રમાં 33,87,739 વિદેશી પ્રવાસીઓ આવ્યા હતા, જ્યારે ગુજરાતમાં આ સંખ્યા 28,06,871 હતી.