ભારતીય ચલણનું નામ રૂપિયો કેવી રીતે પડ્યું ? જાણો તે ઐતિહાસિક નિર્ણયની સંપૂર્ણ કહાની

દરેક દેશનું પોતાનું ચલણ હોય છે, જેમ ભારતમાં રૂપિયો છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે ભારતીય ચલણ રૂપિયાનું નામ કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં આવ્યું તેમજ આ નામ પાછળની કહાની શું છે, જો ના જાણતા હોવ તો અમે તમને આ લેખમાં તેના વિશે જણાવીશું.

આપણે રોજિંદા જીવનમાં દરરોજ રૂપિયાનો ઉપયોગ કરીએ છીએ. પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે આ ચલણને 'રૂપિયો' નામ કોણે આપ્યું ? જવાબ ભારતના એક શાસકની કહાનીમાં રહેલો છે, જેણે ફક્ત થોડા વર્ષો માટે શાસન કર્યું, પરંતુ તેની નીતિઓની અસર સદીઓ સુધી જોવા મળી. તે શાસકનું નામ 'શેર શાહ સુરી' હતું.

શેર શાહ સુરી કોણ હતા ?

શેર શાહ સુરી એક અફઘાન શાસક હતા જેમણે 1540થી 1545 સુધી ભારત પર શાસન કર્યું. તેમનું સાચું નામ ફરીદ ખાન હતું, પરંતુ એક વખત સિંહનો સામનો કરીને તેને મારી નાખ્યા બાદ તેમને શેર શાહનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું હતું. તેમણે મુઘલોને હરાવ્યા અને ભારત પર પોતાનું શાસન સ્થાપિત કર્યું અને ખૂબ જ ટૂંકા સમયમાં મોટા વહીવટી સુધારા કર્યા.

રૂપિયા નામનો પરિચય

શેર શાહ સુરીએ તેમના શાસનકાળ દરમિયાન જે સૌથી મોટો આર્થિક પરિવર્તન લાવ્યો તે એક સચોટ, સ્થિર અને પ્રમાણભૂત ચલણ સિસ્ટમનો પરિચય હતો. તેમણે લગભગ 11.53 ગ્રામ વજનનો ચાંદીનો સિક્કો જારી કર્યો. આ સિક્કાનું નામ રૂપિયો રાખવામાં આવ્યું. રૂપિયો શબ્દ સંસ્કૃત 'રૂપ્યાકમ' પરથી આવ્યો છે, જેનો અર્થ થાય છે ચાંદીનો બનેલો. એટલે કે શરૂઆતમાં રૂપિયો ફક્ત ચાંદીનો સિક્કો હતો. આ સાથે શેર શાહે સોનાનો સિક્કો (મોહર) અને તાંબાનો સિક્કો (દામ) પણ રજૂ કર્યો.

RBIએ પણ સંમતિ આપી

ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI)એ તેની વેબસાઇટ પર 'રૂપિયો' નામ આપવાનો શ્રેય પણ શેર શાહ સૂરીને આપ્યો છે. RBI અનુસાર, શેર શાહ સૂરી દ્વારા શરૂ કરાયેલી ચલણ વ્યવસ્થા એટલી મજબૂત હતી કે પછીથી આવેલા મુઘલ શાસકોએ પણ તેને અપનાવી અને લાંબા સમય સુધી ચાલુ રાખી.

આ ફેરફાર શા માટે જરૂરી હતો ?

તે યુગમાં વિવિધ વિસ્તારોમાં વિવિધ પ્રકારના સિક્કાઓનો ઉપયોગ થતો હતો, જેનું વજન અને ધાતુનું પ્રમાણ અલગ અલગ હતું. આના કારણે વેપાર અને કર વસૂલાતમાં સમસ્યાઓ ઊભી થઈ. શેર શાહે એક સમાન ચલણ રજૂ કરીને સમગ્ર સામ્રાજ્યમાં વેપાર અને વહીવટને સરળ બનાવ્યો. એટલું જ નહીં, તેમણે રસ્તાઓનું નિર્માણ, ટપાલ વ્યવસ્થા અને ધર્મશાળાઓની સ્થાપના જેવા ઘણા કાર્યો પણ કર્યા, જેનાથી દેશમાં એકતા અને સ્થિરતા આવી.