'पुस्तकं समोर ठेवून देता येणार परीक्षा', बोर्डाच्या निर्णयाचा कोणत्या विद्यार्थ्यांना होणार फायदा? जाणून घ्या!

Open Book Method: सीबीएसईने नववीच्या विद्यार्थ्यांसाठी एक क्रांतिकारी निर्णय जाहीर केला आहे.

Open Book Method for 9th Class : केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळ म्हणजेच सीबीएसईने नववीच्या विद्यार्थ्यांसाठी एक क्रांतिकारी निर्णय जाहीर केला आहे. आता नववीच्या परीक्षा ‘ओपन बुक’ पद्धतीने घेतल्या जाणार आहेत. या नव्या नियमांनुसार, विद्यार्थ्यांना परीक्षेदरम्यान त्यांची पाठ्यपुस्तके, नोट्स आणि संदर्भ साहित्य वापरण्याची मुभा असेल. या निर्णयाचा मुख्य उद्देश विद्यार्थ्यांवरील परीक्षेचा तणाव कमी करणे आणि त्यांना विषयांच्या संकल्पनांची सखोल समज विकसित करण्यास प्रोत्साहन देणे हा आहे.  “परीक्षेचा दबाव कमी करून विद्यार्थ्यांनी संकल्पना किती समजून घेतल्या आहेत, यावर लक्ष केंद्रित केले जाईल.”, असे CBSE ने स्पष्ट केले आहे. या पद्धतीमुळे विद्यार्थ्यांचे विषयांचे आकलन सुधारेल आणि शिक्षण पद्धतीत सकारात्मक बदल घडेल, अशी सीबीएसईला अपेक्षा आहे.

‘ओपन बुक’ पद्धत म्हणजे काय?

‘ओपन बुक’ परीक्षा पद्धतीत विद्यार्थ्यांना परीक्षेच्या वेळी त्यांची पुस्तके, नोट्स आणि इतर संदर्भ साहित्य वापरण्याची परवानगी असते. या पद्धतीचा उद्देश केवळ पाठांतरावर अवलंबून न राहता, विद्यार्थ्यांनी विषयाच्या मूळ संकल्पना समजून घ्याव्यात, त्यांचे विश्लेषण करावे आणि त्यांचा योग्य वापर करावा, यावर भर देणे आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये चिंतनशील विचार, विश्लेषण आणि समस्येचे निराकरण करण्याची क्षमता वाढेल.

निर्णयामागील हेतू

CBSE च्या मते, या पद्धतीमुळे विद्यार्थ्यांवरील परीक्षेचा ताण कमी होईल आणि त्यांना विषयाची खोलवर समज मिळेल. यामुळे केवळ पाठांतर करून गुण मिळवण्याची जुनी पद्धत मागे पडेल. याऐवजी, विद्यार्थ्यांनी विषयाची मूलभूत तत्त्वे समजून घेतली आहेत का, याची चाचणी घेतली जाईल. या निर्णयामुळे शिक्षण अधिक अर्थपूर्ण आणि विद्यार्थीकेंद्रित होईल.

पायलट अभ्यास आणि शिक्षकांचा प्रतिसाद कसा ?

डिसेंबर 2023 मध्ये CBSE ने इयत्ता 9 वी ते 12 वी साठी ‘ओपन बुक असेसमेंट’चा पायलट अभ्यास केला. या अभ्यासात विद्यार्थ्यांचे गुण 12% ते 47% च्या दरम्यान आढळले. यावरून असे दिसून आले की, विद्यार्थ्यांना पाठ्यपुस्तके, नोट्स आणि ग्रंथालयातील साहित्याचा प्रभावीपणे वापर करण्यात अडचणी येत होत्या. तथापि, शिक्षकांनी या पद्धतीला सकारात्मक प्रतिसाद दिलाय.

FAQ

1. CBSE ची ‘ओपन बुक’ परीक्षा पद्धत म्हणजे काय?

‘ओपन बुक’ परीक्षा पद्धतीत विद्यार्थ्यांना परीक्षेदरम्यान त्यांची पाठ्यपुस्तके, नोट्स आणि संदर्भ साहित्य वापरण्याची परवानगी असते. याचा उद्देश पाठांतराऐवजी विषयाच्या संकल्पनांची सखोल समज, विश्लेषण आणि त्यांचा योग्य वापर करण्याच्या कौशल्यांचा विकास करणे आहे.

2. ही पद्धत कोणत्या वर्गासाठी लागू होणार आहे?

सध्या CBSE ने ही पद्धत इयत्ता नववीच्या विद्यार्थ्यांसाठी लागू करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

3. या निर्णयामागील मुख्य उद्देश काय आहे?

या निर्णयाचा मुख्य उद्देश विद्यार्थ्यांवरील परीक्षेचा तणाव कमी करणे आणि त्यांना विषयाच्या संकल्पनांचे आकलन, चिंतनशील विचार आणि विश्लेषण कौशल्य विकसित करण्यास प्रोत्साहन देणे हा आहे.

4. ‘ओपन बुक’ परीक्षेमुळे विद्यार्थ्यांना कसा फायदा होईल?

ही पद्धत विद्यार्थ्यांना विषयाची सखोल माहिती मिळवण्यास आणि त्यांचे आकलन सुधारण्यास मदत करेल. यामुळे पाठांतरावर अवलंबून राहण्याऐवजी संकल्पनांचा वापर आणि विश्लेषण यावर भर दिला जाईल, ज्यामुळे शिक्षण अधिक अर्थपूर्ण होईल.

5. CBSE ने याबाबत काय तयारी केली आहे?

CBSE ने डिसेंबर 2023 मध्ये इयत्ता 9 वी ते 12 वी साठी ‘ओपन बुक असेसमेंट’चा पायलट अभ्यास केला. या अभ्यासातून मिळालेल्या निकालांवरून विद्यार्थ्यांना साहित्याचा प्रभावी वापर करण्यात अडचणी येत असल्याचे दिसून आले. आता CBSE या पद्धतीसाठी सैंपल पेपर्स तयार करण्याचे काम करत आहे.

6. शिक्षकांचा या पद्धतीबाबत काय प्रतिसाद आहे?

शिक्षकांनी या पद्धतीला सकारात्मक प्रतिसाद दिला आहे. त्यांना वाटते की, ही पद्धत विद्यार्थ्यांमध्ये चिंतनशील विचारांना चालना देईल आणि शिक्षण प्रक्रिया अधिक प्रभावी करेल.

7. पायलट अभ्यासात कोणत्या अडचणी आढळल्या?

पायलट अभ्यासात विद्यार्थ्यांना पाठ्यपुस्तके, नोट्स आणि ग्रंथालयातील साहित्याचा योग्य वापर करण्यात अडचणी आल्या. यामुळे त्यांचे गुण 12% ते 47% च्या दरम्यान राहिले.

8. ही पद्धत कधीपासून लागू होणार आहे?

मजकुरात याबाबत स्पष्ट तारीख नमूद नाही, परंतु CBSE सैंपल पेपर्स तयार करण्याच्या कामाला सुरुवात करणार आहे, त्यानंतर ही पद्धत लागू होण्याची शक्यता आहे.

9. या पद्धतीमुळे परीक्षेची तयारी कशी बदलावी?

विद्यार्थ्यांनी पाठांतराऐवजी विषयाच्या संकल्पनांवर लक्ष केंद्रित करावे. पाठ्यपुस्तके आणि नोट्समधील माहिती समजून घेऊन तिचे विश्लेषण आणि उपयोग कसा करायचा, यावर भर द्यावा.