)
मुंबईतील खाद्यसंस्कृतीत पावभाजीचा पण नंबर लागतो. वडापाव पाठोपाठ पावभाजी देखील चवीने खाल्ली जाते. पण तुम्हाला वाचून आश्चर्य वाटेल की, मुंबईच्या पावभाजीचा संबंध थेट अमेरीकेच्या युद्धाशी आहे. अगदी रस्त्याच्या कोपऱ्यापासून ते पाईव्ह स्टार रेस्टॉरंटमध्ये मिळणारी पावभाजी लहानांपासून मोठ्यापर्यंत साऱ्यांनाच आवडते. पण या मुंबईतील पावभाजीचा संबंध फक्त महाराष्ट्राशीच नाही तर अमेरिकेशी देखील आहे.
एकोणिसाव्या शतकाच्या मध्यात, जेव्हा अमेरिकेत युद्ध सुरू होते, तेव्हा कापसाच्या जागतिक पुरवठ्यावर वाईट परिणाम झाला होता. अशा परिस्थितीत, ब्रिटिश राज्यकर्त्यांनी भारतातील कापसाच्या गिरण्यांना, विशेषतः मुंबई कापसाचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणात वाढवण्याचे आदेश दिले.
मुंबईतील कापड गिरण्यांमधील कामगारांना कापसाची वाढती मागणी पूर्ण करण्यासाठी दिवसरात्र काम करावे लागत होते. त्यांच्या शिफ्ट लांब होत्या आणि त्यांच्याकडे जेवायला जास्त वेळ नव्हता. त्यांना अशा जेवणाची गरज होती जे बनवायला लवकर, पोट भरणारे, स्वस्त आणि खाण्यास सोपे असेल, कारण काम केल्यानंतर त्यांना लगेचच पुन्हा मेहनतीचे शारीरिक श्रम करावे लागत होते.
मुंबईतील रस्त्यावरील विक्रेते पुढे सरसावले त्यांना या गिरणी कामगारांची गरज समजली. त्यांनी उरलेल्या भाज्या एकत्र मॅश केल्या, त्यात मसाले घातले आणि त्यांना एका खास ब्रेड रोलने सर्व्ह करायला सुरुवात केली. ते एक "फास्ट फूड" होते जे त्या काळात कामगारांसाठी परिपूर्ण होते.
सुरुवातीला पावभाजी हे फक्त गिरणी कामगारांचे जेवण होते, परंतु हळूहळू त्याची लोकप्रियता वाढली. रात्री उशिरापर्यंत काम करणारे कापूस व्यापारीही ते खाऊ लागले. हे व्यापारी बहुतेकदा बॉम्बे कॉटन एक्सचेंजमध्ये रात्री उशिरापर्यंत काम करायचे, कारण कापसाचे दर अमेरिकेतून टेलिग्रामद्वारे येत होते. त्यांच्या पत्नींना रात्री उशिरा घरी जाऊन स्वयंपाक करणे कठीण होते, म्हणून त्यांनी पावभाजी हा एक सोपा आणि चविष्ट पर्याय म्हणून स्वीकारला.
काही वेळातच पावभाजी मुंबईच्या कानाकोपऱ्यात पसरली. त्याची साधेपणा, समृद्ध चव आणि कमी किमतीमुळे ते सर्व वर्गातील लोकांमध्ये प्रसिद्ध झाले. आज ते फक्त रस्त्यावरील अन्न नाही तर मुंबईच्या पाककृती ओळखीचा एक विशेष भाग आहे.
Newsletter