पतंजलीचं बिझनेस मॉडेल कसं यशस्वी; 'स्वदेशी इनोवेशन' चं कसं ठरलं उदाहरण?

Baba Ramdev Patanjali : पतंजली आयुर्वेदानं भारतीय FMCG मार्केटमध्ये खूप मोठा प्रभाव टाकला आहे. बाबा रामदेव आणि आचार्य बालकृष्ण यांनी सुरू केलेली ही कंपनी आयुर्वेदिक आणि स्वदेशी उत्पादनं देऊन लोकांमध्ये वेगळी ओळख निर्माण करू शकली आहे. सुरुवातीला एक छोटीशी फार्मसी असलेली ही कंपनी आज आंतरराष्ट्रीय मोठ्या कंपन्यांनाही जोरदार स्पर्धा देत आहे. कमी किंमती, स्वदेशी विचार आणि नैसर्गिक उत्पादने यावर लक्ष केंद्रित करून पतंजलीने केवळ बाजारपेठेत यश मिळवले नाही, तर भारतीय ग्राहकांचा विचार करण्याचा दृष्टिकोनही बदलून टाकला आहे.

पतंजली यशस्वी होण्यामागे एक मोठं कारण म्हणजे ती भारतीय परंपरा आणि संस्कृतीचा आदर करून त्यानुसार आपलं काम करते. यासोबतच, पतंजलीचे उत्पादन देशाच्या प्रत्येक कोपऱ्यात पोहोचवण्याची योजना देखील खूप चांगली आहे. पतंजलीचा व्यवसाय ‘आत्मनिर्भर भारत’ आणि ‘स्वदेशी उत्पादने’ या संकल्पनांवर आधारित आहे आणि ही गोष्ट लोकांना खूप भावते. म्हणूनच आज पतंजली FMCG क्षेत्रात एक मोठं आणि विश्वासार्ह नाव बनली आहे.

दरम्यान, लोकांच्या मनात सगळ्यात मोठा प्रश्न हाच आहे. पतंजलीचा बिझनेस मॉडेल कशा प्रकारे एक सक्सेसफुल 'स्वदेशी इनोवेशन' चं उदाहरण ठरलं आहे?

पंतजलिचं बिझनेस मॉडेल खूप साधं, पण प्रभावी आहे. याची सगळ्यात मोठी खासियत म्हणजे ही कंपनी लोकांच्या भावना आणि गरजांना समजून घेते. म्हणूनच ते चांगले आयुर्वेदिक प्रोडक्ट्स लोकांना कमी किमतीत देण्याचा प्रयत्न करतात. पतंजलीनं त्यांचे सप्लाय हे अगदी कॉस्ट इफेक्टिव्ह ठेवले आहेत. पतंजलीच्या बिझनेस मॉडेलचा एक महत्त्वाचा आणि डिस्ट्रीब्यूशन नेटवर्क आहे. त्यात त्यांचे एक्सक्लूसिव रिटेल आउटलेट, फ्रेंचायझी स्टोर, जनरल स्टोर आणि मोठे-मोठे सुपरमार्केट. यामुळे पतंजली हे फक्त शहरांमध्येच राहिलेलं नाही तर गावा-गावांपर्यंत पोहोचला आहे. 

लोक पतंजलीवर का विश्वास ठेवतात?

पतंजलीवर लोकांचा खूप विश्वास आहे कारण ही कंपनी सदृढ जीवनशैली, आयुर्वेद आणि भारतीय परंपरांचा सतत उल्लेख करते. या विश्वासामुळे आणि मजबूत नेटवर्कमुळे पतंजलीने मार्केटमध्ये स्वतःची वेगळी ओळख तयार केली आहे. पतंजली सतत काही ना काही नवीन करत राहते आणि पुढे पुढे वाटचाल करत आहे. त्यामुळेच त्यांचं बिझनेस मॉडेल आज अनेक कंपन्यांसाठी एक उदाहरण बनलं आहे.

पतंजलीची मार्केटिंग पद्धत

पतंजली आपल्या उत्पादनांना इतिहासाशी आणि भारतीय संस्कृतीशी जोडून मार्केटिंग करते. त्यांनी एक मोठी स्वदेशी मोहिम राबवला आहे ज्यामुळे भारतीय ग्राहकांचं लक्ष वेधून घेतलं जातं. कंपनी स्वतःला पूर्णपणे भारतीय ब्रँड म्हणून सादर करते. त्यांचे प्रॉडक्ट्स नैसर्गिक असल्याचं ते सांगतात, ज्यामध्ये कोणतेही केमिकल्स किंवा कृत्रिम घटक नसतात. भारतीय ग्राहक अजूनही संस्कृतीशी जोडलेले प्रॉडक्ट्स आवडीने घेतात, आणि पतंजलीने या भावनेचा योग्य वापर केला आहे. याशिवाय, बाबा रामदेवजे कंपनीचे सह-संस्थापक आणि ब्रँड अँबॅसिडर आहेत आणि यांच्या योगामुळे मिळालेली लोकप्रियता आणि विश्वास याने कंपनीची ओळख घरोघरी पोहोचवली.

डायरेक्ट डिस्ट्रीब्युशन आणि कमी किंमत धोरण

पतंजलीच्या यशाचं एक महत्त्वाचं कारण म्हणजे त्यांचं डायरेक्ट डिस्ट्रीब्यूशन प्लॅनिंग. ते इंटर्मीडियरी किंवा वितरकांवर अवलंबून न राहता, थेट ग्राहकांपर्यंत आपले प्रॉडक्ट्स पोहोचवतात. यामुळे कंपनीचा खर्च वाचतो आणि ग्राहकांनाही कमी किंमतीत उत्पादनं मिळतात.

पतंजलीचे उत्पादन इतर कंपन्यांच्या तुलनेत स्वस्त असतात. यामागे काही खास गोष्टी आहेत. ते थेट शेतकऱ्यांकडून कच्चा माल घेतात. यामुळे मधल्या दलालांची गरज उरत नाही. त्यांचे मार्केटिंग आणि इतर खर्च खूप कमी असतात. यामुळे त्यांना चांगल्या गुणवत्तेची उत्पादनं कमी किंमतीत तयार करता येतात. भारतातील बहुतांश लोक, विशेषतः मध्यमवर्गीय, स्वस्त आणि दर्जेदार वस्तू शोधत असतात. पतंजलीने याच गोष्टीचं अचूक भान ठेवून आपली रणनीती तयार केली आहे.

(This article is part of IndiaDotCom Pvt Ltd’s consumer connect initiative, a paid publication programme. IDPL claims no editorial involvement and assumes no responsibility or liability for any errors or omissions in the content of the article.)