आर्मी कॅन्टीनमध्ये मिळणारं सामान इतकं स्वस्त का असतं? खरं कारण माहितीये?

Army Canteen : हल्ली किराण्याच्या दुकानांऐवजी सरसकट एखाद्या अशा दुकानात जाण्यास प्राधान्य दिलं जातं जिथं वाणसामानापासून भांडी, साबण, कपडे आणि अगदी भाजीपाल्यापर्यंतच्या वस्तू मिळतात. अगदी विद्युत उपकरणंसुद्धा इथं अपवाद ठरत नाहीत. अशा एखाद्या दुकानाला तुम्हीही भेट दिलील असेल.

विविध ब्रँडनी सुरु केलेल्या दुकानांमध्ये सातत्यानं काही सवलती सुरु असतात. ज्यामुळं ग्राहकांचं लक्ष वेधलं जातं. पण, या साऱ्या सवलतींच्या वरचढ ठरतात ती म्हणे आर्मी कॅन्टीन किंवा आर्मी स्टोअर. एखादं उपकरण असो किंवा मग गरम मसाल्याचे पदार्थ, बाहेरच्या दुकानांच्या तुलनेत इथं विक्रीसाठी असणाऱ्या उत्पादनांचे दर तुलनेनं बरेच कमी असतात. पण, हे नेमकं कसं शक्य होतं? इतके कमी दर परवडतात कसे? हा प्रश्न कधी तुम्हाला पडला आहे का? 

आर्मी कॅन्टीन. ज्याप्रमाणं हे नाव आहे अगदी तशीच ही सेवा आहे किंबहुना त्याच व्यक्तींसाठी ही सेवा आहे. या ठिकाणी मिळणाऱ्या सुविधांचा लाभ फक्त लष्कर आणि सुरक्षा दलातील जवान, विविध हुद्द्यांवर सेवेत असणारे अधिकारी आणि कर्मचारी यांच्यापुरताच मर्यादित असतात. 

CSD अर्थात कॅन्टीन स्टोर्स किंवा आर्मी स्टोअर्स डिपार्टमेंटची सुरुवात 1948 मध्ये झाली, जिथं लष्कर आणि संरक्षण दलाच्या सेवेत असणाऱ्यांसाठी दैनंदिन वापरातील गोष्टी उपलब्ध करून देण्यात आल्या. यामध्ये अन्नधान्यांपासून अगदी कपडे, बूट, उपकरणांचाही समावेश करण्यात आला. महत्त्वाचे लष्करी तळ असणाऱ्या ठिकाणांवर हे आर्मी कॅन्टीन/ स्टोअर असून, ते लष्करातील मंडळीच चालवतात. आजच्या घडीला भारतात साधारण 3700 आर्मी कॅन्टीन युनिट सक्रिय आहेत.  

भारतीय लष्करातील जवानांसाठी सुरु करण्यात आलेल्या कॅन्टीन स्टोर्स डिपार्टमेंटमध्ये परवानगी असणाऱ्या प्रत्येक ग्राहकाला म्हणजेच लष्कराच्या सेवेत असणाऱ्या आणि निवृत्त अधिकारी, जवानांसह विविध हुद्द्यांवरील अनेकांनाच बऱ्याच सवलती मिळतात. आज  जवळपास 1 कोटी 30 लाखांहून अधिक जवान आणि त्यांच्या कुटुंबांना या सवलतीचा होतो. 

आर्मी कॅन्टीनच्या या सेवेसाठी लष्कराच्या जवानांसाठी स्मार्ट कार्ड जारी केलं जातं. या कार्डचा वापर करून इथं खरेदी करता येते. या कार्डमध्येही दोन प्रकार असतात, ज्यामध्ये एक असतं ग्रॉरी आणि दुसरं असतं लिकर कार्ड. ग्रॉसरी कार्डच्या माध्यमातून किराणा, विद्युत उपकरणं अशा वस्तूंची खरेदी करता येते. तर, लिकर कार्डवर मद्याची खरेदी करता येते. 

आता महत्त्वाचा प्रश्न. आर्मी कॅन्टीनमध्ये सामान्य नागरिकांना खरेदी करता येते का? तर याचं उत्तर आहे 'नाही'. ही सुविधा फक्त लष्करी सेवेत असणाऱ्यांपुरताच सीमीत आहे. आर्मी कॅन्टीनमध्ये मिळणारं सामान इतकं स्वस्त कसं? असा प्रश्न तुम्हालाही पडलाय? 

माध्यमांमध्येच प्रसिद्ध करण्यात आलेल्या एका वृत्तानुसार इथं मिळणाऱ्या उत्पादनांवर सरकारकडून जीएसटीमध्ये थेट 50 टक्क्यांची सवलत दिली जाते. परिणामी आर्मी कॅन्टीनमध्ये मिळणाऱ्या वस्तूंची विक्री इतक्या कमी दरात केली जाते. 

इथं उत्पादनं कमी दरात मिळत असली तरीही त्यांच्या खरेदीवर मात्र मर्यादा आखून दिली आहे. त्यामुळं इथं कोणीही अवाजवी खरेदी करू शकत नाही हेसुद्धा लक्षात घेणं महत्त्वाचं.