પાકિસ્તાન પર વધુ એક આફત, સિંધુ નદીનું 80% પાણી ખતમ...40 ગામ ઉજ્જડ, 12 લાખ લોકોનું સ્થળાંતર

Pakistan : તિબેટમાં ઉદ્ભવતી સિંધુ નદી કાશ્મીરમાંથી વહે છે અને પછી પાકિસ્તાનમાં વહે છે. પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા પછી, ભારતે સિંધુ જળ સંધિ સ્થગિત કરી દીધી છે. જેના કારણે સિંધુમાં પાણીનો પ્રવાહ પણ ઓછો થયો છે.

Pakistan : પાડોશી દેશ પાકિસ્તાન હાલમાં કુદરતી આફતનો સામનો કરી રહ્યું છે. દેશના દક્ષિણ ભાગમાં સિંધુ ડેલ્ટા સૂકાઈ ગયું છે. પરિસ્થિતિ એવી છે કે લોકો ત્યાંથી સ્થળાંતર કરી રહ્યા છે અને લગભગ 40 વસ્તીવાળા ગામો ઉજ્જડ થઈ ગયા છે અને આ સાથે સિંધુ ડેલ્ટામાં એક સ્થાયી સભ્યતાનો નાશ થયો છે. આ સિંધ પ્રાંતના દક્ષિણ છેડે અરબી સમુદ્રને અડીને આવેલા સિંધુ ડેલ્ટામાં સ્થિત તે ગામોની દર્દનાક કહાની છે, જ્યાં લોકો પરંપરાગત રીતે ખેતી અને માછીમારી કરતા હતા, પરંતુ તાજેતરના વર્ષોમાં, દરિયાના પાણીએ ત્યાં અતિક્રમણ કર્યું છે અને બધું જ નાશ કરી દીધું છે.

લગભગ 12 લાખ લોકોનું સ્થળાંતર

હવે આ વિસ્તારના ગામોમાંથી લગભગ 12 લાખ લોકો સ્થળાંતર કરી ચૂક્યા છે. તેમાંથી મોટાભાગના કરાચીમાં સ્થાયી થયા છે. ખારો ચાનમાં પહેલા 40 ગામો હતા, પરંતુ દરિયાના પાણી વધવાને કારણે તેમાંથી મોટાભાગના હવે અદ્રશ્ય થઈ ગયા છે. વસ્તી ગણતરીના ડેટા અનુસાર, 1981માં તે શહેરની વસ્તી લગભગ 26000 હતી, જે 2023માં ઘટીને 11,000 થઈ ગઈ છે. આ ડેલ્ટામાંથી લગભગ 12 લાખ લોકો સ્થળાંતરિત થયા છે. થિંક ટેન્ક જિન્ના ઇન્સ્ટિટ્યૂટ દ્વારા પ્રકાશિત એક અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે છેલ્લા બે દાયકામાં સિંધુ ડેલ્ટામાંથી લગભગ 12 લાખ લોકો સ્થળાંતરિત થયા છે.

પાણીનો પ્રવાહ 80 ટકા ઘટ્યો

યુએસ-પાકિસ્તાન સેન્ટર ફોર એડવાન્સ્ડ સ્ટડીઝ ઇન વોટર દ્વારા 2018માં કરાયેલા અભ્યાસ મુજબ, સિંચાઈ નહેરો, જળવિદ્યુત બંધો અને પીગળતી હિમનદીઓ અને બરફ પર આબોહવા પરિવર્તનની અસરોને કારણે 1950ના દાયકાથી સિંધુ ડેલ્ટામાં પાણીનો પ્રવાહ 80 ટકા ઘટ્યો છે. આના કારણે દરિયાઈ પાણી ડેલ્ટામાં વિનાશક ઘૂસણખોરી કરી રહ્યું છે અને નજીકના ગામડાઓ ડૂબી ગયા છે. અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે 1990થી, ડેલ્ટાના પાણીની ખારાશ લગભગ 70% વધી ગઈ છે, જેના કારણે ત્યાં પાક ઉગાડવાનું અશક્ય બન્યું છે અને લોબસ્ટર અને કરચલાની પ્રજાતિઓનો નાશ થયો છે.

ભારતે સિંધુ જળ સંધિ પણ સસ્પેન્ડ કરી

તિબેટમાંથી નીકળતી સિંધુ નદી પાકિસ્તાનમાં જતાં પહેલા કાશ્મીરમાંથી વહે છે. પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા પછી ભારતે સિંધુ જળ સંધિ સસ્પેન્ડ કરી દીધી છે. આનાથી સિંધુમાં પાણીનો પ્રવાહ પણ ઓછો થયો છે. આ નદી અને તેની ઉપનદીઓ દેશની લગભગ 80% ખેતીલાયક જમીનને સિંચાઈ કરે છે અને લાખો લોકો માટે આજીવિકાનું સાધન છે. સિંધુ નદી દરિયાને મળતા પહેલા તેની બંને બાજુએ જમા થયેલા સમૃદ્ધ કાંપથી બનેલો, આ ડેલ્ટા એક સમયે ખેતી, માછીમારી, મેન્ગ્રોવ્સ અને વન્યજીવન માટે આદર્શ હતો.